-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Lucidario E.txt
3275 lines (3275 loc) · 250 KB
/
Lucidario E.txt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
{RMK: HSMS-0446.}
{RMK: Sancho IV el Bravo, rey de Castilla y León.}
{RMK: [LUE] Lucidario.}
{RMK: Madrid | Biblioteca Nacional de España | MSS/6958.}
{RMK: Mario Antonio Cossío Olavide.}
[fol. 62r]
{CB2.
{RMK: HSMS-0446-0003: Lucidario.} {RUB. % Capitulo primero por que
Razon toma el om<br>e mayor
estran<n>eza e mayor espanto
d<e>l om<br>e muerto que conos-
c'e q<ue> no del q<ue> non conosc'e}
{RUB. % Capit<ul><<o>> ij. silas almas q<ue> es-
tan en parayso veen a
las q<ue> estan enel ynfierno}
{RUB. % Capitulo iij. por q<ue> Razon
puso dios plazo ala fin
del mu<n>do q<ue> fuese a qua<n>tia
sabida de an<n>os}
{RUB. % Capitulo iiij<<o>>. de q<ue> birtud
bibe e se mantiene el alma
d<e>l om<br>e mje<n>tra esta en<e>l cuerpo}
{RUB. % Capit<ul><<o>> v demanda si el
alma q<ue> dios fizo del om<br>e
e la cria de no nada si pue-
de ser conpljda despues
q<ue> dios la ha fecho}
{RUB. % Capit<ul><<o>> vj. dema<n>da como es-
tando dios en alto como
puede escodrjnar el corac[']o<n>
de cada vno}
{RUB. % Capit<ul><<o>> vij. demanda si
ay alguna alma q<ue> aya
mayor v<ir>tud e mayor seso
o mayor entendimj<ent><<o>> vna q<ue>
otra}
{RUB. % Capit<ul><<o>> viij<<o>>. q<ue> fabla d<e>la dema<n>-
da d<e>l lunar d<e>la luna q<ue> pares-
c'e mas clara la noche d<e>l nublado}
{RUB. % Capitulo jx. por q<ue> son los e-
bangelistas quatro e non son
mas o dos o c'inco o seys e de
aquj adelante}
{RUB. % Capit<ul><<o>> x. por q<ue> Razon die-
ron a san Ju<an> figura de aguj-
la e a san mateo figura de
om<br>e con alas y a san marcos
figura de leon}}
{CB2.
{RUB. % Capit<ul><<o>> xj. por q<ue> Razon a el
onbre mjedo de andar de noche
a tiniebra en su cabo mas q<ue> con
otra crjatura}
{RUB. % Capitulo xij. por q<ue> Razon anda
el diablo mas por engan<n>ar al
om<br>e enlo q<ue> faze asi a las otras
crjaturas}
{RUB. % Capitulo xiij. demanda q<ua>l
es la primera cosa q<ue> ay e-
nel c'ielo e enla tieRa}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xiiij<<o>>. por q<ue> Razon a-
lunbra (^el sol) la luna e las estre-
llas de noche e non de dia}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xv. por q<ue> el sol aparece
anos a las vezes la meytad o el
terc'ero negro e lo al escuro}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xvj. por q<ue> Razon da el sol
mas calentura en vn lugar q<ue> en otro}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xvij. de la luna si es fria o
seca o si es humjda o caljente/ o q<ue>
natura a ensi}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xviij<<o>>. de q<ue> fizo el sol e
la luna e de q<ue> natura las crio}
{RUB. % Capitulo xjx q<ue> quando dios
vino a fazer el c'ielo y la tieRa
antes q<ue>le hiziese do estaba el}
{RUB. % Capitulo xx demanda en q<ua>l de
los c'ielos esta dios}
{RUB. % Capitulo xxj demanda
de como da el entender q<ue> abia
dios figura quando dixo
fagamos (^a) onbre a nues-
tra semejanc'a}}
[fol. 62v]
{CB2.
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxij demanda por q<ue> Ra-
zon es la trenjdad de tres p<er>sonas
e non de mas njn de menos}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxiij. demanda por
que non cuentan enla q<uent><<a>> d<e>l tres
antes al espiritu santo q<ue> el
fijo}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxiiij<<o>> demanda do esta
el comer d<e>l om<br>e si esta en
algun lugar o si esta en todo
el cuerpo}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxv. demanda si qua<n>-
do tajan al om<br>e el pie o la mano
si tajan allj la v<ir>tud del alma}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxvj. demanda por
q<ue> Razon qujso encarnar dios
en santa marja}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxvij demanda en
qual lugar de las palabras
de la salutac'ion encarno el
espirjtu santo en esta manera}
{RUB. % Capitulo xxviij<<o>>. demanda de
aquel tienpo q<ue> el n<uest>ro sen<n>or
jesu xp<ist>o andubo enel bien-
tre de santa marja como finco
el c'ielo e la tieRa}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxjx. demanda como
pudo fincar santa marja v<ir>-
gen despues q<ue> n<uest>ro sen<n>or nasc'io d<e>lla}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxx. quando el nuestro
sen~or (^estando) en la cruz
murjo si fue tan bien la muerte en
la dibinjdad}
{RUB. % Capitulo xxxj. por q<ue> Razon
fue nuestro sen<n>or alos ynfier-
nos despues que tomo muer-
te enla vera cruz}}
{CB2.
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxxij. por q<ue> Razon
qujso [^ser el] nuestro sen<n>or de e-
dad de veynte & dos an<n>os
quando tomo muerte enla cruz}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxxiij. por q<ue> Razon
qujso el n<uest>ro sen<n>or subir al
c'ielo el dia q<ue> subio estan-
do alla santa marja}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxxiiij<<o>>. demanda
por q<ue> qujso n<uest>ro sen<n>or subir
al c'ielo el cuerpo carnal
q<ue> tomo en este mu<n>do}
{RUB. % Capitulo xxxv. por q<ue> Razo<n>
fizo dios q<ue> nasc'iese eba
dela costilla de adan
e non la fizo nasc'er de tieRa}
{RUB. % Capitulo xxxvj como pudo
entrar el alma en la criatura
enc'eRada enel vientre}
{RUB. % Capitulo xxxvij. dema<n>da
q<ue> las cosas q<ue> han de venjr
q<ue>las non pudo saber}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxxviij<<o>>. demanda
en q<ue> manera fue enbiado
el espirjtu santo (^sobre los)
(^apostolos e) sobre santa m<ar>ja
e sobre los apostoles}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xxxjx por q<ue> qujso
dios fazer el mundo pues
qujso q<ue> obiese fin}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xl demanda si
puede tomar dios plazer
o pesar en sj}
{RUB. % Capitulo xlj por q<ue> Razon
qujso el n<uest>ro sen<n>or tomar
figura para si ante
de pan q<ue> de otra cosa}}
[fol. 63r]
{CB2.
{RUB. % Capit<ul><<o>> xlij. por q<ue> Razon parte<n>
el cuerpo de dios en tres partes}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xliij. por q<ue> Razon llama-
ra dios a juyc'io alas almas de
parayso}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xliiij<<o>>. por q<ue> Razon alc'a
el clerigo el cuerpo de dios en
la mjsa con las manos contra suso}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xlv. despues q<ue> el n<uest>ro
sen<n>or oviere acabado el dia
d<e>l juyc'io en q<ue> estado estara
enel mu<n>do}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xlvj. demanda si pue-
den caer las estrellas del c'ielo
segund natura}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xlvij. demanda qual
cosa es contra natura engendrar
el om<br>e e nasc'er d<e>l vientre desu
madre o en Rec[']uc'itar}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xlviij<<o>>. demanda si las
almas q<ue> estan en parayso an
cobdic'ia de alguna cosa}
{RUB. % Capit<ul><<o>> xljx. si todas las cosas
vibas q<ue> son sobre la tieRa si las
hizo dios todas}
{RUB. % Capit<ul><<o>> l demanda de q<ua>l de
los costados de adan saco
n<uest>ro sen<n>or la costilla de q<ue> hizo
a eva}
{RUB. % Capitulo lj demanda por q<ue>
Razon non fizo njn puso dios
otra costilla en lugar de aq<ue>lla
q<ue> saco de q<ue> hizo a eba}
{RUB. % Capitulo lij demanda si el
angel q<ue> guarda al om<br>e
ala su derecha mano
si es de aq<ue>llos angeles q<ue> n<uest>ro
sen<n>or puso enel c'ielo}}
{CB2.
{RUB. % Capit<ul><<o>> liij. demanda si pues
el alma q<ue> es espirjtu esta har-
diendo y purgandose si se q<ue>ma
el angel quela viene a visitar}
{RUB. % Capit<ul><<o>> liiij<<o>>. demanda q<ue> el angel
q<ue> guarda el alma d<e>l om<br>e de
qual delas nuebe hordenes es}
{RUB. % Capit<ul><<o>> lv demanda q<ue> el angel
q<ue> guarda el om<br>e en q<ue> manera
le guarda}
{RUB. % Capit<ul><<o>> lvj. q<ue> despues q<ue> el alma
es en parayso si el angel q<ue> la guar-
da si guarda despues otra alma}
{RUB. % Capitulo lvij demanda si avia
el ante xp<ist>o angel bueno q<ue>le guar-
dase/ o otro ome}
{RUB. % Capit<ul><<o>> lviij<<o>> demanda si el
alma quando ba a parayso si ba
aq<ue>lla horden d<e>l angel que la guar-
da e si sube a mas alto lugar}
{RUB. % Capitulo lviiij<<o>> demanda en q<ue>
lugar pone dios las almas
q<ue> son mas d<e>la quantia delas
sillas delos angeles q<ue> fueron
echados d<e>l c'ielo}
{RUB. % Capitulo lx demanda sj
estas almas q<ue> agora estan
enla silla del c'ielo si estaran
ay despues en cuerpos & a-
njmas}}
[fol. 63v]
[fol. 64r]
{CB1.
{RUB. % Aquj comjenc'a el ljbro de las preguntas
que se sigue q<ue> ha nonbre luc'idario}
{RUB. % Capitulo primero por q<ue> Razon toma mayor
espanto el honbre de aquel q<ue> esta muerto y le
conosc'e q<ue> non del q<ue> non conosc'e}
{IN10.} Pregunto el disc'ipulo al maestro e dixo maestro vna cosa te qujero preguntar
que veo cada dia contesc'e alos (^a) om<br>es (e q<ue>Ria sa(^v)er) e q<ue>Ria saber por q<ue> es:
q<ue> veo q<ue> el alma del om<br>e vibo toma mayor estran<n>eza e mayor espanto del om<br>e
Muerto q<ue> conosc'e q<ue> non d<e>l conosc'e marabillo me mucho por q<ue> entonc'e contesc'e asj
ternja yo q<ue> mayor mjedo devria onbre aver d<e>l q<ue> non conosc'e q<ue> d<e>l q<ue> conosc'e q<ue> Ra-
zon semeja que el om<br>e q<ue> ome conosc'e seyendo vibo e ha amor con el e se guar-
da dele fazer pesar mjentra es vibo e a amor conel mjentra es vibo al mundo q<ue>
menos pesar le farja despues q<ue> muerto es el om<br>e non avia esta conoc'enc'ia Res-
pondio el maestro sabida cosa es q<ue> el alma despues q<ue> sale deste mundo por Ra-
zon del cuerpo q<ue> muere q<ue> de tres lugares q<ue> son va a vno dellos estos lugares son
estos q<ue> agora te dire el prjmero es el purgatorio el segundo parayso el terc'ero el
ynfierno e destos tres lugares el vno a de menester n<uest>ra ayuda de los vibos que so-
mos en este mundo enlos dos non les puede om<br>e fazer njnguna ayuda e de este
lugar donde es menester la ayuda E deste lugar donde es menester el ayuda (es)
es el purgatorio q<ue> por el bien q<ue> hazemos los vibos por los muertos salen las al-
mas de allj a donde estan en aquella pena q<ue> han e van a parayso: E esta pena
ayuda como en cantar mjssas e en qujtar devdas & en desfazer tuertos & en
dar ljmosnas a pobres: E en pagar mandas q<ue> mando aquel q<ue> muere/ otro sj en
cunpljr romerias q<ue> prometiera aquel q<ue>las non pudo (^p)conplir & por ende
de todas estas ayudas q<ue> ha menester en purgatorio de nos los vibos
que estamos aca enel mu<n>do non puedan av<er> njnguna los d<e>l parayso Ca
tanto es el vien q<ue> han q<ue>[ ]non pueden haber mejor de aq<ue>llo: Ca aquel bien es c'ima
de todo vien q<ue> el alma puede e por ende fallamos q<ue> el bien q<ue> el onbre faze por
aquel q<ue> esta en parayso por aquel q<ue> es ya enc'ima <<en>> todo su bien este no ha menes-
ter njnguna ayuda aquel vien q<ue> es fecho por el torna en pro delos d<e>l purga-
torio otro si por vien q<ue> ome faga por aq<ue>llos q<ue> yazen enel ynfierno
non tiene njnguna pro Ca aquellas almas son muertas para sienpre ansj
como ellas son muertas es muerta quanta obra fazen conellas e por e-
so dixo Job. {BLNK.} q<ue> qujere tanto dezir enel ynfierno no ay njngun bagar
ala mal aventurada d<e>l alma q<ue> allj cae: Agora te qujero tornar a dezir
de como aparesc'en vnas almas digo cada vna d<e>las almas q<ue> yazen enca-
da vno destos lugares a nos los vibos q<ue> somos aca enel mundo por q<ue> Razon
otro si por q<ue> tomamos estran<n>eza dellos los q<ue> estan en purgatorio nos apare-
c'en por demandar nos ayuda para saljr (^do) <<de>> aq<ue>lla cuyta q<ue> estan e este
demandar fazen ellas (mostrando) mostrando el mal q<ue> an e este amostramj<ent><<o>>
se faze en dos gujsas anos los vibos la primera es veyendo la vision q<ue>lo vee
om<br>e tenjendo los ojos abiertos la segunda es veyendo la en suen<n>os dormje<n>do
que como qujera q<ue> los ojos dela cabec'a non lo veen por q<ue> estan c'eRados been lo los
ojos d<e>l entendimj<ent><<o>> d<e>l alma quando se no faze el suen<n>o por mucho comer
njn por mucho vever como qujeR q<ue> estas almas paresc'en a demandar ayuda}
[fol. 64v]
{CB1.
a nos los vibos sabida cosa es q<ue> nos paresc'e cada vna dellas al su parje<n>te(^s) o a
su amjgo con que a devdo e conozenc'ia q<ue> non al otro con qujen non devdo njn
tiene q<ue> mejor se sienta d<e>lla mas a corac'on avra dele fazer ayuda con q<ue> este deb-
do q<ue> non al e de q<ue> eneste lugar toma el alma d<e>l om<br>e vibo estran<n>eza e mje-
do mas d<e>l q<ue> conosc'e e (^q) con q<ue> a parentesco q<ue> del otro: lo vno es para que sien-
pre esta cuydando e ymaginando en su corac'on qual solja ser e q<ue> fechura
ay en sj e fazimj<ent><<o>> abia conel de amor e q<ue> palabras le solja dezir desouno
e por esta ymaginac'ion q<ue> toma desto (^p)sienpre lo a de corac'on qual verna
sienpre cuydada qual tiene ante sj. E por ende non puede ser q<ue> quando
voluntad de dos almas se acuerdan deso vno que se non ayan de cunplir
aq<ue>llo q<ue> qujere cada vna conel consentimj<ent><<o>> de dios e este acordamj<ent><<o>> se faze
en esta gujsa el bibo qujerelo & a ende sabor e el muerto alo menester Ca en
aquel aparesc'imj<ent><<o>> q<ue> el parec'e sabe el bibo q<ue> es aq<ue>llo q<ue> debe fazer por el para
sacarle aq<ue>lla pena en questa e por esta pro q<ue> lleba el muerto q<ue> yaze en purga-
torjo ha sabor de ber al bibo con qujen ha devdo e como qujera que el vibo lo quj-
era non ser q<ue> mjedo ende estran<n>ec'a non toma q<ue> maguer el alma d<e>l muerto
es alma como la d<e>l vibo e la d<e>l vibo como la d<e>l muerte q<ue> vn sen<n>or las fizo e
las crjo: Por ende non debe tomar estran<n>eza d<e>l alma d<e>l om<br>e muerto q<ue> son
de vna natura: natural cosa es de av<er> el alma d<e>l om<br>e vibo estran<n>eza d<e>l alma
d<e>l ome muerto Ca el alma d<e>l ome bibo esta Rebestida d<e>l cuerpo en q<ue> la
dios metio qua<n>do la fizo de primero e la d<e>l muerto es desnuda e si la d<e>l bibo
fabla e se q<ue>xa de alguna q<ue>le non plega natura ha derecha por q<ue>lo debe fa-
zer por los ystrumentos q<ue> dios puso enel cuerpo d<e>l om<br>e q<ue> fuesen para esto
con q<ue> se pudiesen dezir e mostrar lo q<ue> el alma sintiese: mas la d<e>l muerto
non a nada desto e ansi como ternjan a vn om<br>e a grand escarnjo si le dixese
otro ome yo veo enc'ima de aq<ue>lla vien ansi tiene natura e sin Razon el alma
d<e>l om<br>e vibo enpec'erle en njnguna figura njn en fablarle el alma d<e>l om<br>e
muerto Ca non falla njnguna Razon de natura por q<ue> deba ser por q<ue> es
cosa contra natura por ende conbiene q<ue> aya el temor ende o estran<n>eza o espa<n>to
e este Rec'elamj<ent><<o>> d<e>l contesc'e esto mas conel q<ue> conosc'e q<ue> no conel q<ue> no conoc'e
njn ha fazimj<ent><<o>> de amor q<ue> ayan conel los del parayso fallamos que apa-
rec'en asus amjgos non por menester q<ue> ayan de njnguna ayuda dellos Ca
mejor lugar non podrjan ellos aver d<e>l que han por ayuda q<ue> les fiziesen
mas a[+]paresc'en las por q<ue> den loor a dios d<e>l lugar do los llebo e q<ue> ayan e-
llos sabor de fazer obras por q<ue> vayan alla ellos aquel lugar do ellos son
a aquel bien q<ue> nunca se pierde njn se puede perder los q<ue> yazen enel
ynfierno parec'en anos los vibos por dezirnos la pena en q<ue> estan por q<ue> nos
guardemos de yr alla Ca la natura d<e>l ljnaje del amor q<ue> ha consu amj-
go gelo haze fazer pues q<ue> bee q<ue> asj mesmo non puede tener njnguna
pro catando todos estos devdos q<ue>Ria guardar al otro q<ue> non vinjese
aquel lugar e aquel mal en q<ue> esta el: Ca quando parec'e el q<ue> yaze enel}
[fol. 65r]
{CB1.
Enel ynfierno non tengas tu q<ue> por demandar ayuda q<ue> quanta ayuda ay
enel mundo q<ue>le fiziesen por el ternja por njnguna mas paresc'e por q<ue> te
daria enxenplo de bibir aquello en q<ue> el esta
{RUB. % Capitulo ij. (^demanda) silas almas
questan en parayso veen alas q<ue> yaze<n>
enel ynfierno}
{IN8.} Pregunto el disc'ipulo a su maestro dime si las almas que estan en paray-
so veen alas q<ue> estan enel ynfierno e a las otras q<ue> yazen enel purga-
torio Ca silas almas q<ue> yazen enel ynfierno si been alas almas q<ue>
yazen en parayso/ o silas almas q<ue> yazen en purgatorio si been a
las almas q<ue> yazen enel ynfierno e las q<ue> yazen enel parayso
Respondio el maestro sabe por c'ierto q<ue>las almas q<ue> estan en parayso
veen alas d<e>l ynfierno por tanto agradezen mas a dios el vien q<ue>les fizo
q<ue> quando been el bien q<ue> han e paran mjentes el mal q<ue> las otras ljeban en sj
tanto se tienen por mejor abenturadas e agradec'en mas a dios el bien q<ue> han
e las d<e>l ynfierno (^been) been alas d<e>l parayso por q<ue>branto desi. este q<ue>bra<n>to
q<ue> ende toman seles torna a ser vna delas mayores penas q<ue> han Ca en biendo
aq<ue>llo an a ber E conosc'er el mal q<ue> han q<ue> les a de durar para sienpre/ otro
si been el bien q<ue> an las otras confirmado para sienpre jamas E toman ende
cobdic'ia q<ua>l nunca pueden perder & por ende fallamos que enel ynfierno
ay tres maneras de penas como qujer q<ue> destas tres ay otras muchas q<ue> salen
dellas la primera es los torme<n>tos q<ue> dan a las almas la segunda es la cobdi-
c'ia q<ue> toman e el pesar d<e>l bien q<ue> been que han los q<ue> estan en parayso la terc'era
desesperamj<ent><<o>> q<ue> toma en nunca saljr de aquella pena q<ue> estan como mal q<ue> es
sin t<ien>po ataxado por ende fallamos q<ue> dixo n<uest>ro sen<n>or en vn ebangelio vn
enxenplo que conbiene mucho a esta Razon do dize q<ue> era vn om<br>e Rico a
cuya casa vino mendigar vn om<br>e q<ue> dezian lazaro e este pobre era gafo (e)
e aquel Rico en tal d<e>le dar de comer echo le vnos alanos que le
comjesen e los alanos non le qujsieron hazer mal e asj fuese de allj
dela puerta dela casa de aquel Rico E a cabo de dias murjose e lleba-
ron la su alma los angeles al seno de abraan q<ue> es llamado parayso: E
despues murjo el Rico om<br>e e lebaron la su anjma los pecados al ynfierno
e comenc'aron a[+]tormentalla de todos aq<ue>llos torme<n>tos de q<ue> ellos se podian
atorme<n>tar entre los q<ua>les q<ue> el avia era el mayor q<ue> morja de sed e estando
en estos tormentos e en este mal vio enel seno de abraan a lazaro aquel
Pobre e conosc'iolo e dixole lazaro amjgo sim(^j)e qujsieses des agua q<ue> tienes
c'erca de ti vna gota conel tu dedo peq<ue>n<n>o q<ue> pusieses en esta mj boca fazer
me y as grand merc'ed: Respondio lazaro/ o tu Rico mjenbrate de quan
malo fuyste quando fuy a pedir a la puerta de tu casa q<ue> de quanto
bien tenjas estonc'e no me quesiste dar vn bocado que comjese}
[fol. 65v]
{CB1.
E por eso as agora mal en este mu<n>do e yo q<ue> obe mal mjentras que fuy
vibo enel mu<n>do agora e en este mundo bien por ende non te podre dar nada
del bien q<ue> he q<ue> non feziste (^otra) (<<tu>>) <<tu>> cosa por q<ue>lo debieses haber. E dixo el Rico/ O
padre avraan yo e mis h<e>rmanos e mjs parjentes e mj muger pidote por m<erc'e>d
que me dexes yr aellos a castigarles q<ue> se guarden de non bibir digo de non
benjr a tal lugar en q<ue> yo soy: Respondio el padre abrahan e dixole profe-
tas avedes e padres santos q<ue> vos castigaron e vos dexaron escrito lo que fi-
ziesedes: Pues si de aquellos non ovieron a tomar consejo e castigo non lo
tomaran d<e>l q<ue>tu les dieres por e<n>de no es ya t<ien>po de poderte tu castigar nj
castigar a ellos Ca mjentras oviste el t<ien>po en q<ue>lo pudieras fazer e non lo
feziste e agora quando q<ue>Rias no es ya t<ien>po njn puede ser/ E por ende
mj fijo yo te he contado este exenplo d<e>lo que contesc'io a este Rico con lazaro a-
q<ue>l pobre segund q<ue>lo quenta el n<uest>ro sen<n>or en aquel ebangeljo: E la Razon por
q<ue> telo conte es por te probar por prueba v<er>dadera por lo q<ue> n<uest>ro sen<n>or dixo por
su boca segund la demanda q<ue> me feziste delas almas si podian v<er> las
vnas alas otras estando las vnas en parayso y las otras en purgatorio e
las otras enel ynfierno e por e<n>de sabe q<ue>las d<e>l parayso veen a las d<e>l
ynfierno e veyendolas agradezen a dios el bien q<ue> ellas han e se tienen
por vien aventuradas en q<ue> son tales q<ue> meresc'ieron de av<er> aquel bien e tie-
nen por mal aventuradas alas otras d<e>l ynfierno por q<ue> non tubieron aq<ue>lla
caRera por q<ue> obiesen aquel bien q<ue> ellas an e las d<e>l ynfierno veen otro si a
las d<e>l parayso por q<ue>branto de si e por su mal: bien asi como vio por mal
desi el alma d<e>l Rico ala de lazaro enel seno de abraan q<ue> es llamado pa-
rayso (enel seno) segund q<ue>te desuso conte las q<ue> estan enel purgatorjo non
veen alas d<e>l ynfierno njn las d<e>l ynfierno otrosi alas d<e>l purgatorio
Mas las del purgatorjo veen alas d<e>l parayso Ca en viendolas toman esfuer-
c'o para sufrjr aq<ue>lla pena en q<ue> estan: Ca saben q<ue> han de yr aquella vien a-
venturada glorja despues q<ue> sean purgados de aquel pecado q<ue> fizieron
los d<e>l parayso non veen alos d<e>l purgatorio mas veen alos d<e>l ynfierno
como te dixe: la Razon por q<ue>te qujero ya dezir bien asi como vn om<br>e que te
dixese yo non e por q<ue> yr a tal lugar Ca ya fuy otra vez e ya se que lugar es
vaya fulano q<ue> nunca fue asi a semejanc[']a desto contesc'e alas almas d<e>l
Purgatorjo en Razon delo non ver/ no por Razon que lo puediese v<er> sj
qujsiesen mas taman<n>o es el desenbargamj<ent><<o>> que Cada vna delas almas
(^tenjan) toma en aquel t<ien>po q<ue> se esta purgando dela pena que ally lleban q<ue>
despues q<ue> ende sale e va a parayso tanto es el vien q<ue> ha e la gloria q<ue> ha
quele faze olbidar todo aquel mal q<ue> a pasado: parayso conplido
Ca enel parayso no a de av<er> njnguna mengua por e<n>de bien bees tu q<ue> <<si>> el
alma d<e>l ome q<ue> es tan entendida e tan conpljda de Razon e de memorja
oviese de av<er> el purgatorjo conbiene que ala hora q<ue> el biese q<ue> se men-
brasen d<e>l mal q<ue> enel pasara en menbra<n>dose de aq<ue>llo abrja gran espanto
e pesar e luego non avrja parayso conpljdo ca muy pocas son las almas}
[fol. 66r]
{CB1.
de las q<ue> son en parayso que non ayan pasado por purgatorjo mas bien es v<er>-
dad que vnas moran ay mas t<ien>po e otras menos segund aquello q<ue> sea de purgar
Mas las q<ue> estan en purgatorjo veen alos q<ue> estan en parayso e non alos del ynfierno
e Razon por q<ue>te qujero dezir yo agora: las q<ue> estan en purgatorio estan en pena
e en torme<n>ta en q<ue> pasan mucho mal: Por ende asaz les avonda el mal q<ue> han & non
han por q<ue> ver mas mal q<ue> aq<ue>llo: Ca en aq<ue>llo q<ue> han si biesen lo al demas fazerse se les ya
la pena doblada: por ende non qujere dios q<ue> estas almas de purgatorjo vean mas m<<a>>l
delo que han: mas q<ue> vean aq<ue>llo por q<ue> han de ser salbas la santa gloria de parayso a q<ue>
han de yr: otro si las del ynfierno non veen a las del purgatorio Ca si las viesen vie<n>do
el mal que ellas an tomarjan conorte al su mal por ende non qujere dios quelas vean
mas q<ue> vean el parayso onde tomaran q<ue>branto e desesperanc'a e mal Ca saber q<ue> nun-
ca an aber aquel bien este es el mal q<ue> ellos ende toman este mal es la mayor pena q<ue> ellos an
{RUB. % Capitulo .iij por q<ue> Razon puso
dios plazo a la fin del mu<n>do
q<ue> fuese a quantia sabida de an<n>os}
{IN3.} Maestro sen<n>or qujerote demandar q<ue> me digas por q<ue> Razon puso djos plazo ala
fin d<e>l mu<n>do q<ue> fuese a qua<n>tia sabida de an<n>os: Como qujera que nos los om<br>es non
podemos saber el t<ien>po c'ierto en q<ue> ha de ser o quando a de ser: Ca fallamos nos que
desde adan fasta noe obo mjll e desde noe fasta abraan obo que se cuenta por dos
edades e desde abraan fasta el Rey dabid fue la terc'era edad: E desde dabid hasta
la nasc'enc'ia de iesu xp<ist>o es la quarta edad agora de iesu xp<ist>o aca es la quarta edad
pasada e nos agora andamos enla sesta: E segund q<ue>los om<br>es dizen e cuydan ha
de ser la fin d<e>l mu<n>do en la septena edad mas non puede om<br>e saber en q<ue> t<ien>po sera
de la setena edad si sera en comjenc'o o en medio/ o en fin por ende Ruegote q<ue> me asu-
elbas estas dos dema<n>das. la primera por q<ue> Razon sera en setena hedad la fin q<ue> en njngu-
na delas otras hedades tan bien delas q<ue> son pasadas como delas que avian a benjr des-
pues si la fin non fuese en aq<ue>lla edad en q<ue> ha de ser Respondio el maestro tu me hazes
grand demanda Responderte he aella asi como dixo n<uest>ro sen<n>or enel ebangeljo
{IN2.} E que qujere dezir confieso me a ti mj padre del c'ielo e de la tieRa q<ue> ascondiste aques-
tas cosas a los (sesudos) sesudos: E las quesiste mostrar a los pequen<n>os omjlldosos de
corac'on por ende mjs fijos entre estos peq<ue>n<n>uellos me puedo yo poner q<ue> no entre los sesudos
Ca yo soy peq<ue>n<n>o en saber salbo lo que dios qujere por su grac'ia e su m<erc'e>d Ca non por otra
letradura que aya en mj pore<n>de qujero q<ue> sepas q<ue> desta setena edad adelante non a-
vemos otra njnguna mas non puede onbre del mundo saber por cosa o por letradura
q<ue> aya en sj si a de ser la fin en antes q<ue>la hedad sea conplida o despues q<ue> fuese conpljda
en abiendo a comenc'ar otra edad si la fin non fuese e la Razon por q<ue> non an de ser
mas de siete edades te qujero dezir e probar por ley e por natura derecha: siete son
las estrellas q<ue> son llamadas planetas q<ue> delos cuerpos delas q<ue> estan de suso se mueben
las otras terrenales que estan de yuso: E cada vna destas siete planetas qujso dios
dar qujnto de mjll an<n>os salbo la planeta q<ue> es llamada venus q<ue> esta non ha conpli-
mj<ent><<o>> d<e>l cuento delos mjll an<n>os como en cada vna delas otras por ende las cosas que
son firmadas enella non son tan firmes como las q<ue> son delas otras planetas: Ca esta
Planeta es de volljc'io y de solaz q<ue> se pasa ayna e non dura mucho: E el lebanta-
mj<ent><<o>> q<ue> se lebanto mahomad fue enla ensaltac'ion de aquella planeta e de q<ue>se fizo la seta
delos moros q<ue> llaman ellos ley e mje<n>ten Ca ley non puede ser (^ley) sinon la q<ue> es fecha por}
[fol. 66v]
{CB1.
ma<n>dado de dios e por mandado e obra e estas dos leys q<ue> son enel mundo asi fueron fechas
la ley bieja y la nueba Ca la vieja ley q<ue> fue primero dio dios a moysen e ma<n>dole en como la
fiziese e la nueba ley hizo el por su obra: el qujso tomar carne e nasc'er dela virgen santa
marja su madre: E despues qua<n>do tomo pasion e murjo en la cruz por que ovo
de Resc'uc'itar a terc'ero dia E estas dos leys q<ue> te yo agora digo dio guardadores qua-
les te yo agora dire e cuya salutac'ion ellas fueron comenc'adas e fechas e qujerote
agora dezir en q<ue> manera a la bieja ley dio la planeta de saturno q<ue> es la mas alta
planeta de quantas ay en el c'ielo que mas firme esta: por e<n>de mando dios alos
fijos de ysRael q<ue> guardasen el sabado q<ue> es dia sen<n>alado de aquella estrella e por
eso ha nonbre sabado por ella q<ue> ha nonbre saturno: E asi como ella es firme como
qujer q<ue>los judios fueron llamados fijos de ysRael por q<ue> benjan de aquel ljnaje
meresc'ian mucho mal a dios por q<ue> oviesen a perder quanta honRa e quanto
vien e quanto sen<n>orio avian e fuesen metidos enel cabtiberio que son y esta
su ley bieja sienpre a de durar por testimonjo: Ca ellos fueron los q<ue> peccaron
e los que eRaron e non lo conosc'ieron digo q<ue> no lo entendieron njn lo qujeren obrar
como debian Ca la ley (^firme) ljnpia e santa es firme para sienpre por ende sienpre
a de durar hasta la fin d<e>l mundo Ca si[ ]es duradera aq<ue>lla planeta q<ue> es su guardador
La nueba ley q<ue> es n<uest>ra de los xpi<sti>anos dio dios por mayor al sol e de aquj avemos nos
dos cosas la primera cosa es q<ue> fazemos orac'ion faz oriente q<ue> es aq<ue>lla parte do nasc'e
el sol: la segunda cosa avemos por fiesta el domjngo q<ue> es dia sen<n>alado d<e>l sol
E esto no lo avemos nos por q<ue>lo qujsiesemos nos tomar de n<uest>ro mas dio noslo dios
Ca del fizo obras sen<n>aladas mas en aquel dia q<ue> enlos otros por q<ue> lo ovimos de tomar
por fiesta sen<n>alada Ca en dia de domingo qujso el nasc'er de santa marja su madre
en tal dia Resc'uc'ito de muerte a vida en tal dia afirmo alos apostoles en su santa
creenc'ia por q<ue>la supiesen mostrar anos los q<ue> aviamos a venir en pos ellos: y esto
fue el dia de c'inquesma q<ue> cahe siempre en domjngo e como qujer q<ue>las siete planetas
aya cada vna dellas grand virtud mayor la ha el sol q<ue> njnguna dellas e esto puedes
vien veer en tres cosas: la primera en grandeza e la segunda la fermosura la terc'era
en clarjdad q<ue> quando y bien qujsieres parar mjentes veras q<ue> njnguna delas siete
planetas no es tan grande como el sol nj ta(^l)[^n] clara q<ue> crjase como es el sol: que tan
grande es su clarjdad q<ue> atodas las otras faze q<ue> no parescan antel: Demas q<ue> non
ay njnguna dellas q<ue> aya clarjdad sino la q<ue>le da dela suya: E por q<ue> el n<uest>ro sen<n>or
non fallo njnguna planeta tan buena nj tan notable como el sol: por el sol
qujso la n<uest>ra delos xpi<sti>anos poner en guarda y en conosc'imje<n>to d<e>l q<ue> por el fe(zi)-
zimos conoc'enc'ia aquel sen<n>or su fazedor ensi como el sol al mu<n>do asj
alunbra Jesu xp<ist>o todo el mundo d<e>la tiniebra del pecado de adan en que era
caydo sinon por el: por ende fallaras q<ue> dixo san Juan apostol y ebange-
ljsta fablando destos siete cuerpos c'elestiales enel ljbro q<ue> es llamado a-
pocalisi q<ue> dize ansj yo Ju<an> vi estar ante la majestad de dios siete candile-
ros de oro con sus candelas: E cada vno destos candileros avia su espirj-
tu q<ue> era su guardador e los mjnjstraban: y en derecho destos candileros vi estar
ayuso en t<ie>rra siete yglesias en que[ ]es parado el mundo por e<n>de para mje<n>tes a esta
vision de san Ju<an> e veras q<ue> aquellos siete candileros que[ ]el vio enel c'ielo
que se da a entender por estas q<ue> Relunbran ante la faz de dios}
[fol. 67r]
{CB1.
E los espritos delos candeleros son los angeles q<ue> guardan cada vno a su planeta
e la muebe a andar por el c'erco del c'ielo en que esta afirmada cada vna dellas asj
como aquellos siete candileros estan sobre las siete yglesias e han poder sobre
ellas: asi aq<ue>llas syete planetas han poder sobre los cuerpos teRenales del
mu<n>do e las virtudes segund el poder e la virtud q<ue> dios puso en cada vna dellas
Ca dios lo qujso ansi ordenar que cada vno oviese su poder e su virtud y el
mayor poder y la mayor v<ir>tud es lo suyo q<ue> toma el para sj: que este non qujso
dar a njnguno sinon asi mjsmo: como aquel q<ue> por grand abondamjento
de v<ir>tud que en si ha fue fazedor e crjador de todas las cosas delos c'ielos e de
la tieRa: E ansi como el grand poder tiene ensi q<ue>lo non supiese santo nj santa
qua<n>do avrja de ser el dia dela fin q<ue>lo non sabe otro njnguno sinon el e esto fizo
el por dos cosas: la prjmera por que oviesen los omes mjedo quando serja aquel
dia e se guardasen de mal fazer E por esto fallamos q<ue> dixo enel evangeljo velad
y orad que no sabeys el dia nj la hora en q<ue> verna el sen<n>or e este venjr dixo el porla
venjda de fazer quando vinjere a juzgar el mundo: la segunda cosa por que
el non qujso q<ue>lo supiese njnguno es por q<ue> non tomasen los omes desconforte en qua<n>to
vibiesen enel mu<n>do Ca sienpre mjentra estan en duda de non sav<er> el tienpo sie<n>-
pre atienden a q<ue> sera mas tarde de qua<n>to a de ser y enesta detardanc'a toma es-
fuerc'o para vibir e pasar la vida deste mundo tenjendo q<ue> ellos njn sus njetos njn
sus viznjetos no alcanc[']aran aquel dia: E por esta Razon hordeno dios q<ue> supie-
sen los om<br>es q<ue> habia de ser la fin d<e>l mundo mas non qujso que supiese en qual
an<n>o njn en qual mes njn en qual dia avia de ser fuera tanto q<ue> sabemos q<ue> ha de ser
enla setena hedad: mas como te digo non puede ome saber si ha de ser en comjenc'o
o en medio o en cabo e la Razon por q<ue> dios esto fizo te qujero agora dezir qujso
quelos omes fuesen aprec'ebidos q<ue> abia a ser la fin e q<ue> se guardasen de fazer mal
e fiziesen obras de vien por q<ue>les obiesen a dar buen juyc'io aquel dia q<ue>les han
de juzgar dela otra parte non qujso q<ue> mjentra enel mundo vibiesen obiesen
a tomar taman<n>a tristeza njn taman<n>o pesar q<ue> enbargase njn obiese a[ ]me<n>-
guar la vida de cada dia por grand cuydado q<ue> consigo tomasen
{RUB. % Capitulo .iiij<<o>>. de q<ue> birtud vibe y se
mantiene el alma del ome mjentras
esta enel cuerpo}
{IN11.} Pregunto el disc'ipulo al maestro e dixole Ruego te q<ue> me digas el alma del om<br>e
de q<ue> virtud se mantiene e vibe mjentras esta metida enel cuerpo: si esta
v<ir>tud de ma<n>tenjmje<n>to silo ha desuyo o si lo ha de calentura natural Respo<n>-
dio el maestro sepas q<ue>la alma (^en) quanto ensi q<ue> non ha otra ayuda para
vibir sinon la virtud q<ue> dios puso en ella ca allj donde dios la hordeno
quando la fizo de primero e que nunca pudiesen morjr e le dio v<ir>tud que
oviese de suyo en que se mantubiese desuyo digo en q<ue>se mantubiese para
sienpre en si como ella non a fin asj non a t<ien>po tasado esta virtud esto es
Como siendo el anjma sin el cuerpo carnal d<e>l ome ca mjentra es metida
enel (^ome) cuerpo non puede vibir sin ayuda: E esta ayuda es la calen-
tura natural e ayudan se entre [^amas] ados la vna a la otra para vebir bebir}
[fol. 67v]
{CB1.
E qujero te dezir como la calentura non serja sinon por el mobimj<ent><<o>> d<e>l alma
ca la virtud d<e>l alma faze coRer la sangre por el cuerpo d<e>l om<br>e e los otros hu-
mores e deste mobimjento q<ue> se muebe [^a] andar conel digo por el cuerpo d<e>l
(^om<br>e) se faze la calentura natural toma esfuerc'o e ayuda el alma para vibir
mjentra esta enel cuerpo e en esta gujsa q<ue> qujere dezir en faziendo dios el (^alma)
cuerpo cria dios el alma y en criando faze el cuerpo cada vna destas cosas
en sus t<ien>pos q<ue>la natura lo demanda Ca primero se cria el cuerpo carnal dela
crjatura e desque es acabado e criado para aver vida cria dios el espirjtu enel
q<ue> es el alma por ende puedes tu ber y entender q<ue> dios non cria el alma sobeja sj
non para el cuerpo en q<ue> la pone: Ca quando el biene a fazerla ya formado es el cuer-
po en q<ue>la faze e la pone en q<ue> viba e por esta Razon puedes tu bien ver q<ue> nunca la
dios fizo sinon para aquel lugar do es menester: E pues yo agora te he
dicho esta prjmera Razon qujerote tornar ala otra segund q<ue>te dixe prjmera
me<n>te: E pues q<ue> dios es poderoso de crjar el alma e fazerla de no nada pues el
ha este poder e tan poderoso es dela fazer fuera d<e>l cuerpo como dentro enel cu-
erpo enla qual cria Ca si dios vbiese poder d<e>la fazer en vn lugar y non en otro
logar luego semejaria q<ue> la non fazia de nada mas que la fazia en otro lugar
por aparejamj<ent><<o>> de ayuda q<ue> fallaba ay: E segund esto semejarja q<ue> el su poder era
amenguado por ende qujero q<ue> sepas q<ue> el poder de dios conplido es en todo lo que
qujsiere asj como qujere y enel lugar do qujere: Ca la su obra nunca es menguada
Ca si vees alguna mengua enel cuerpo del om<br>e asi como en lision q<ue> ay en al-
gund mjenbro esto es por mengua de la natura q<ue> mengua en aq<ue>llo q<ue> ha de
hazer. mas enel alma q<ue> es crjada de dios non puede av<er> mengua por ende do
qujer q<ue>la dios fiziese: qujer dentro d<e>l cuerpo del om<br>e qujer fuera del
es conpljda mas nos los om<br>es non podemos conozer el conpljmi<ent><<o>> que ella ha
fasta q<ue> veamos la su obra e esta obra es despues q<ue> esta enel cuerpo q<ue>la dios
crja: Asi es el cuerpo a conparac'ion d<e>l alma como vn estrumento de cuerdas
que qua<n>do esta vien tenplado e aquel q<ue> lo sepa vien tan<n>er puede meter
enel qual son qujsiere: por ende los mjenbros q<ue> son enel cuerpo son cu-
erdas con q<ue> dize e faze el alma aq<ue>llo q<ue> cunple y el maestro q<ue> sabe tan<n>er
el ynstrume<n>to es el alma: q<ue> por el saber & el entendimj<ent><<o>> q<ue> dios pone enella
quando la cria e la faze de no nada sabe ella ovrar estando enc'eRada enel
qual cuerpo dios la crja: que quanto el cuerpo faze e dize todo es por
ella ca sjn ella non vale nada e esto puedes tu bien ber qua<n>do el alma
sale del cuerpo quan desanparado finca el bien q<ue> ante tenja e por la obra
q<ue> ella faze la conoc'emos nos como dios la ha crjado e fecha con todo su
conpljmj<ent><<o>> Ca de otra gujsa non ha entendimj<ent><<o>> de onbre q<ue>la pudiese co-
nozer Ca por la su obra q<ue> faze en aquel cuerpo do esta avemos conozer
en como es crjatura de dios}
[fol. 68r]
{CB1.
{RUB. % Capitulo v. demanda si el alma que
dios faze e la cria de no nada si puede
ser conpljda despues q<ue> dios la ha fecho}
{IN16.} Pregunto el disc'ipulo a su maestro dixole Ruegote q<ue> me digas vna cosa de que
tomo grand pensamj<ent><<o>> y duda en mj corac[']on: suelen dezir los om<br>es tan gra<n>de
es el poder de dios q<ue> el ha en si e asi sabe todas las cosas q<ue> cuydan e dizen
e se fazen q<ue> dizen q<ue> asi como om<br>e cuyda la cosa en su corac'on por encubierta me<n>te
que se pueda (^a)[^c]uyda(^d)[^r] digo cuydar q<ue> luego lo sabe: por ende tengo por marabilla
estando dios en tal alto como el esta en el c'ielo faziendo tantas obras como el faze
por los dias e por los t<ien>pos d<e>l an<n>o e aviendo tantos om<br>es e tantas mugeres como
hay por el mu<n>do segund q<ue> son las leys e las creenc'ias en q<ue> ome vibe cada vno vibe
e otro si segund las voluntades son. e los corac'ones de[+]partidos los vnos delos
otros Ca los vnos se pagan del vien e los otros d<e>l mal: E vnos saben venc'er su
voluntad e otros se benc'en ala voluntad por e<n>de tengo por marabilla como qujer
que el poder de dios sea muy grande en poder asi escudrjn<n>ar el corac[']on en-
buelto enla voluntad: E enc'ima enc'eRado enel cuerpo del om<br>e: E si esto contec'iese
en vn sen<n>ero non lo ternja por grand (^d)maravilla mas lo que contec'e por tantos a
que om<br>e non puede dar cuenta: E esto es mucho de marabillar por ende Ruego
te q<ue> me saques desta duda si es asi o no. Respondio el maestro e dixo como qujer
q<ue> tu me ayas fecho otras dema<n>das muchas y muy buenas a q<ue>te yo Respondi lo me-
jor q<ue> pude alas q<ue> eran dastrolojia e alas q<ue> eran de naturas de todas qua<n>tas son
non me fec'iste alguna dema<n>da q<ue> de mas yo me pagase enel mj corac[']on q<ue> desta
E Responderte he mucho ayna aella probando telo por prueba derecha a q<ue> om<br>e
non puede dezir de non por sabjduria q<ue> aya en si e la prjmera te qujero pro-
bar es esta para mjentes ala muger pren<n>ada e berla as como trae la crjatura
enc'eRada enel vientre: E des que la crjatura ha pasado su t<ien>po q<ue> debe Resc'ebir
alma de[ ]bjda en si luego sela da: Ca vien vees tu q<ue> njnguna cosa no<n> ha poder
de fazer alma de nuebo sino<n> dios e pues ya el sabe y entiende qua<n>do es el
t<ien>po d<e>la dar aq<ue>lla crjatura e mete el alma dentro d<e>lla e aquella crjatu-
ra anda enc'eRada en otro cuerpo: E por e<n>de para mje<n>tes ala clarjdad
del sol q<ue> mas Raez a de pasar vn texado q<ue> quando los texados son dos
vno sobre otro: E por esto debes entender q<ue> mas Raez es a dios de sav<er> la volun-
tad d<e>l om<br>e digo de saber la voluntad d<e>l corac'on d<e>l om<br>e q<ue> yaze enc'eRado en vn
cuerpo de mas do ha voluntad qujer sea la voluntad d<e>l om<br>e buena qujer mala
por e<n>de para mjentes como qujer que aya de[+]partimjento dela vuena a la mala to-
da es voluntad por eso para mje<n>tes e veras q<ue> mayor mjlagro e mayor poder
es: E non es la voluntad conpljda asi como acaezc'e ala crjatura q<ue> pues que non ha
avn alma en si: E sabida cosa es q<ue> non puede av<er> otra voluntad en sj njn en otra
v<ir>tud njnguna: mas tan sola me<n>te por el apartamjento q<ue> aq<ue>lla carne muerta toma}
[fol. 68v]
{CB1.
Ansi de aver menester alma por q<ue> sea viba luego ala ora la da dios &
crjada: E para fazer esto njn desc'iende del c'ielo njn toman njngund afan
en sj: E por e<n>de para mje<n>tes e veras por todo el mu<n>do qua<n>tas son las crja-
turas q<ue> por el an<n>o pasan por esto: E de aquj puedes tomar entendimj<ent><<o>> que
qujen da Recavdo de esto mas Raez le es de saber la voluntad de cada vno &
de q<ue> cada vno tiene: E por q<ue> veas e entiendas quan man<n>o es el poder
de dios e te qujero avn dezir mayor cosa q<ue> esta: non sabe dios tan sola
me<n>te lo q<ue> ome cuyda en su corac'on mas q<ue> el om<br>e puede cuydar y esto es por
la Razon q<ue> agora te dire: qua<n>do el primero crjo el c'ielo y la tieRa e fizo las cosas
q<ue> ay son. como qujer q<ue> el fuese criador sobre la tieRa e sobre todo hordeno q<ue>
desde allj a[+]delante se crjasen e fiziesen las vnas cosas porlos cuerpos
de suso e las otras por los elementos de yuso: E el finco por fazedor y
mantenedor de todo por e<n>de asj como el maestro q<ue> faze el Relox: puede mejor
saber e mas c'ierto aq<ue>llas horas del dia & dela noche desarman su Relox en ante
q<ue> desarme: otro si sabra mejor q<ue> el otro q<ue> non fue en fazer el Relox q<ue> tanto es
aquel q<ue> mje<n>tra enel Relox como aquel puso allj las canpanas e sabe de q<ue>
metal e de q<ue> punto es cada vna: E por esto maestro puedes tu entender a dios
q<ue> es crjador e fazedor de todo: Ca el es aquel q<ue> crjo cuerpos mortales e non
mortales e sabe de q<ue> materja es cada vno: E por ende fallamos ques crjatura
de dios q<ue> como qujera q<ue> el malo sea en si d<e>las mas nobles crjaturas q<ue> el crjo
el fue e fallamos del q<ue> non ha mas de dos sabidores la vna es por antigua e-
dad q<ue> asjna las cosas q<ue> son por venjr segund las que ya pasaron: la otra es
por lo q<ue> dios consie<n>te q<ue> el pueda saber dexandole el vsar d<e>llo aquellos que
en vso de maldad malo son esperados d<e>la merc'ed de dios: otras vegadas que
el da poder sobre los justos segund fallamos dexandolos tentar de muchas
maneras segund cuenta enla vida d<e>los santos padres (esto es por la su voluntad)
esto es por la su voluntad dellos asi como dize la palabra dela escrjtura
que qujere dezir asi como el horo se a[+]pura enla foguera asi dios probo los
sus escojidos: pues quando el diablo ha este e esta sabidurja sobre todas estas co-
sas: bien debes tu en(^d)[^t]ender quan grand diferenc'ia ha aquel q<ue> es sobre el e
sobre todas las cosas
{RUB. % Capitulo vj. demanda como es-
tando dios (en ta<n>lto) en tan alto como
puede escudrin<n>ar el corac[']on de cada
vno}
Maestro amjgo pues me Respondiste alo q<ue>te demande tan bien e tan con-
plida me<n>te Ruegote q<ue> me Respondas a vna dema<n>da q<ue>te qujero fazer e la dema<n>-
da es esta: pues q<ue> tu dizes q<ue> dios crja las almas e las faze de no nada sabida cosa
es segund lo q<ue> tu ya me dexiste enlas dema<n>das q<ue> te fize en Razon d<e>l alma
q<ue> dios es crjador d<e>llas q<ue>las non faze de njnguna materja njn de njngund entendimj<ent><<o>>}
[fol. 69r]
{CB1.
Pues dios q<ue>las cria e las faze de no nada e todas han vn crjador e todas se fazen en
vna gujsa: querria saver de ti si ay alguna q<ue> aya mayor v<ir>tud e mayor entendimje<n>to q<ue>
otra: E la Razon por q<ue> agora yo esto te demando es por lo q<ue> yo agora te dire veo todo
el dia (^veo) q<ue> vn onbre a grand abantaja de vondad (^d)sobre otro: Ca veras vn om<br>e sesu-
do. E otro q<ue> sea cuerdo e entendido. E otro q<ue> no abra entendimj<ent><<o>> njn cordura mas q<ue> si
fuese vna vestia: E otro muy bien Razonado E otro en q<ue> non abra punto de Razon: E
otro muy vien costunbrado. E otro q<ue> las malas costunbres dela carne des[+]fazen la(^s)
vuena(^s) del alma: pues de todas aventajas vee el om<br>e cada dia de vn om<br>e a otro cuy-
dari(o)[a] yo q<ue> vien asi lo ha de vna alma ala otra por e<n>de te Ruego me digas aquello que
allj entiendas: E Respondio el maestro e dixo tu me afincas mucho. que si fuesen tres
maestros o quatro comjgo avrjamos ay asaz q<ue> saber digo q<ue> fazer: mas pues q<ue> te
Respondi alas otras non qujero tomar envargo de non Responder a esta e la Res-
puesta es esta q<ue> te do: save por c'ierto q<ue> dios crja las almas todas q<ue> tan conpljda
faze vna como otra: mas desde q<ue> el alma es metida enel cuerpo del om<br>e es tal
como juglar el mejor d<e>l mundo e dize q<ue> faga su menester q<ue> tanga sus estrume<n>tos
non lo fara sino los tubiere: dale vn estrume<n>to q<ue> sea dan<n>ado nunca vuen son ara enel
fasta q<ue> adobe el estrume<n>to: vien atal es el alma si aquel cuerpo falla enderesc'ado
en q<ue>la dios pone delos c'inco sentidos q<ue> enel om<br>e ha aver q<ue> non aya envargo en njnguno
d<e>llos: otro si q<ue> las tres casas dela cabec'a ay sanas sin algund enbargo las qua-
les son estas: la prjmera es dela yn[+]maginac'ion q<ue> esta de parte delante: la segu<n>da
que esta en medio d<e>la caveza es de cuydar e da a entender las cosas para saver estremar
vna de otra la terc'era cosa es q<ue> es contra el colodrillo es de Retener las cosas tan vien las
q<ue> vee de prese<n>te ante sj como las q<ue> pasaron qua<n>do el alma es entendida en tal cuer-
po como este luego ella puede mostrar quant conpljda es enella la v<er>dad q<ue> dios le dio
e qua<n>do eneste ay algund enbargo luego enla su obra paresc'e q<ue> es aq<ue>llo en que
toma en[+]vargo e para mje<n>tes al moc'o peq<ue>n<n>o e semejante aq<ue>lla alma es desfa-
llesc'ida a conparac'ion dela d<e>l om<br>e grande ca si ansi: Ca ella qua<n>do en si tan conplj-
da es como la d<e>l mayor om<br>e d<e>l mundo mas la Razon por q<ue> el alma d<e>l mozo toma
envargo en sj es por dos cosas (^l)la vna por q<ue> el cuerpo conq<ue> ella ha de obrar no<n> ha
los dias njn la fuerc'a por que pueda amostrar la virtud d<e>l alma la otra por la
grand humedad q<ue> ha en si q<ue>le enbarga todas las v<ir>tudes d<e>l cuerpo e como quier
que esto asi sea el alma con toda su virtud esta sienpre
{RUB. % Capitulo vij. dema<n>da si ay alguna
alma q<ue> aya mayor v<ir>tud e mayor seso
e entendimj<ent><<o>> vna que otra}
{IN6.} Pregunto el disc'ipulo al maestro e dixo Ruegote q<ue> me digas q<ue> es aq<ue>llo por
q<ue> contesc'e vna cosa q<ue> veemos a menudo la qual es esta: desde q<ue> la luna pa-
rec'e a nos toda llena e faze el lunar de noche este lunar q<ue> paresc'e anos los om<br>es
mayor e mas clara la noche q<ue> faze nublado que q<uan>do el c'ielo esta claro y estrellado
Ca segund mj entendimje<n>to yo ternja q<ue> mas debe paresc'er el lunar enel c'ielo estre-
llado q<ue> no henel nublado pues Ruegote q<ue> me digas por q<ue> es Respondio el}
[fol. 69v]
{CB1.
Maestro e dixo tu me a(:)fincas mucho q<ue> te Responda a muchas demandas q<ue> me hazes
a las q<ua>les otro mayor maestro q<ue> yo avrja asaz q<ue> cuydar enello pues q<ue> tu esta dema<n>-
da (^o)me has fecho e as sabor q<ue> telo diga qujero telo dezir lo mejor q<ue> yo pudiere &
supiere: primera me<n>te te digo ansi q<ue> el lunar d<e>la luna no dura toda la noche
sino<n> de q<ue> es ella llena asi como la luna va crec'iendo cada dia en clarjdad asi de noche
va durando mas el su lunar por las horas d<e>la noche fasta q<ue> cunpla toda la noche
Pues ya te conte en otra demanda q<ue>tu suso feziste como la luna e las estrellas
non ha<n> njnguna clarjdad de suyo sinon la q<ue> Resc'iben d<e>l sol des q<ue> el se pone &
entra enla t<ie>rra: pues q<ue>la luna enla clarjdad q<ue> da desi quando faze el lunar non
ha esta clarjdad mas sen<n>alada q<ue>las otras estrellas: Mas parec'e anos q<ue> es mas por que
la luna esta mas c'erca denos enel prjmer c'ielo e las otras mas altas enlos otros
c'ielos pues tanta es la clarjdad q<ue> cada vna destas estrellas da desi q<ue> destorban
quando el c'ielo esta claro al lunar d<e>la luna q<ue> por esto no paresc'e tan bien como q<uan>do
faze nublado: E quando esta el tienpo nublado como las nubes estan de yuso de
la luna estan cargadas de agua da el lunar sobre ellas e faze las Resplandec'er
e de aquel Resplandesc'imje<n>to da mayor clarjdad ala t<ie>rra en manera q<ue> con este
Resplandesc'imje<n>to de noche semeja q<ue> es de dia claro: E a semejanc'a desto toma vn baso
de vidrjo e ynchelo de agua E ponlo al Rayo d<e>l sol enc'ima q<ue> entre por enc'ima del
vaso e veras grand clarjdad do dura aRededor desi dela otra parte d<e>l bjdrjo: E
vien ansj acaesc'e alo q<ue> te ya dixe de suso en Razon d<e>l arco q<ue> paresc'e enlas nubes
q<uan>do estan cargadas de aguas faze parec'er aquel arco de muchas colores de-
partidas las vnas de las otras e esta es la absoluc'ion q<ue>te fago ala dema<n>da q<ue> me hazes
{RUB. % Capitulo viij<<o>>: demanda digo q<ue> fabla
dela demanda del lunar dela luna
q<ue> paresc'e mas clara la noche d<e>l nubla-
do q<ue>la noche q<ue> non hay nublado}
{IN11.} Pregunto el disc'ipulo al maestro. por q<ue> son los ebanjeljstas q<ua>tro e non son dos o tres
o c'inco o seys o de aquj adelante: Respondio el maestro e dixo esta demanda q<ue> tu me
fazes por vna es grabe de a(^v)solber e por lo al non la tengo por tan fuerte: E enlo q<ue>la tengo por
grabe es esto: los nuestros dotores santos d<e>la n<uest>ra ley tresladadores dela n<uest>ra ley e horadores
e hordenadores d<e>las (^nuestras) escrituras non fallamos en qua<n>tas escrjturas hizieron
e conpusieron q<ue> njnguna d<e>llas ablase deste cuento delos evangeljstas por q<ue> eran
cuatro o por q<ue> <<non>> eran mas o menos salbo q<ue> dixo ende ezechiel profeta allj do fablo dela visj-
on q<ue> viera d<e>l c'ielo cristialjno sobre el qual viera la silla de dios e dize ezechiel
profeta: semejanc'a d<e>las caras destas anjmaljas quatro q<ue> viera avian fazes de onbres
e hazes de leones e ala diestra parte destas otras de suso dichas otras quatro hazes de
vueys e ala sinjestra de otras q<ua>tro: E hazes de gujsa de agujlas e sobre aquestas
cuatro de aquj adelante dize este profeta enesta profec'ia destas anjmaljas de
como avian las fazes Repartidas las vnas d<e>las otras e de qual fazion e de como
se cobrian d<e>llas e de como se ayudaban las vnas pen<n>olas con las otras deRedor d<e>l trono
en q<ue> esta la silla de dios: otro si dize san Ju<an> apostol y ebangelista enlas sus visjones
d<e>l apocaljsi el logar do dize asi en aq<ue>llos dias vi vna puerta avierta enel c'ielo e la
voz prjmera q<ue> oy grande como tronpa q<ue> fablaba comjgo e me dixo sube aca e mostrar te he}
[fol. 70r]
{CB1.
aquello q<ue> conbiene ser agora: E despues q<ue> me lo ovo dicho a la hora fuy allj do el
me mando en espiritu: E vi vna silla puesta enel c'ielo: E sobre aq<ue>lla silla lo que sin sobre
ella e lo q<ue> enella sey era semejante de piedra jaspe e de otra q<ue> llaman sardinjs e de otra
yres en c'erco desta silla e de otras sillas vey<n>te semejanc'a segund la visjon desmeral-
da enel c'erco desta silla: E otras sillas veynte e quatro sobre veynte y quatro tronos &
veynte e quatro viejos q<ue> seyan en este c'erco e en estas sillas vestidos de vestiduras vlan-
cas e en sus cabec'as puestas coronas de oro e deste trono salja grand clarjdad de fue-
go e vozes grandes como truenos e estaban siete lanparas ardientes ante est(r)e trono las
q<ua>les siete lanparas son los siete dones del espirjtu santo dela grac'ia de dios: E ante esta
silla ansi como mar de vidrjo e semejaba de crjstal en medio desta silla: E de[+]Re-
dor desta silla quatro anjmales llenas de ojos tan bien delante como [^<de>] tras si: E tu mj
disc'ipulo debes sav<er> en este lugar q<ue> estos muchos ojos con q<ue> catavan a muchas partes son
los ojos d<e>l grand a[+]lunbramj<ent><<o>> de c'ienc'ia e de grand santidad q<ue> dios puso en estos qua-
tro evangeljstas por q<ue> conosc'ieron y entendieron y escrjbieron las sus palabras e el
su fecho todo en como paso enlos evangeljos q<ue> fueron: E por allj lo savemos nos pues
qujero te agora tornar aesta visjon de san Ju<an> e acabar te la he. la prjmera delas a-
njmaljas semejanc'a de toro: la segunda anjmalja semejanc'a de leon la terc'era
anjmalja faz como om<br>e: la quarta anjmalja semejanc'a de agujla q<ue> buela e to-
das estas quatro anjmaljas e cada vna por sj abian sus alas e no<n> habjan folgu-
ra de dia njn de noche de dezir sen<n>or poderoso q<ue> eres y eras y seras por sienpre jamas
aquj te qujero agora acabar esta vision de san Juan: E por ende debes de saber q<ue> esto
san Ju<an> fablo mas alta me<n>te q<ue>los otros evangeljstas e por eso la su figura es de a-
guila paresc'e q<ue> vuela en alto: E la Razon por q<ue> me de[+]mandaste por q<ue> eran los evan-
geljstas quatro o non son mas njn menos son estas dos visiones q<ue> te agora dixe
la vna de san Ju<an> apostol y ebangelista y la otra de ezechiel profeta: mas por que
estas visiones q<ue> te he contado no se de[+]parte por ellas el cuento q<ue> tu me dema<n>-
daste por q<ue> son quatro: mas la derecha Razon q<ue> yo ende fallo es esta q<ue> te yo agora dire
tu debes saber q<ue> enel parayso teRenal crja dios vna fuente de q<ue> nasc'e vn gran Rio
e ante q<ue> aquel Rio salga d<e>l parayso teRenal paresc'e el agua d<e>l en quatro partes
e fazense quatro Rios los q<ua>les son llamados: tigrjs: eufrates: phison: e el otro: geon
e destos q<ua>tro Rios q<ue> salen de parayso se Riegan todas las aq<ue>llas tieRas e amu-
chigua todas las aguas: E entendimj<ent><<o>> fue de algunos om<br>es sabios q<ue> dixeron q<ue> de a-
q<ue>llos Rios se ajuntara el agua d<e>la mar quando el comje<n>c'o q<ue> crjo dios todo el
mu<n>do ayunto todas las aguas de so vno e les puso nonbre mar: por ende a seme-
janc'a de parayso c'elestial sobre q<ue> esta la silla de dios fizo n<uest>ro sen<n>or el parayso teRe-
nal e la fue<n>te q<ue> nasc'e en medio d<e>l es la birtud de dios padre E el Rio q<ue> sale del
agua d<e>la fuente es la persona de iesu xp<ist>o q<ue> nasc'io de dios padre e aquel q<ue>
faze de si quatro partes son los quatro evangeljstas q<ue> nasc'ieron e fueron co-
nosc'idos por lo q<ue> dixeron y escrjbieron d<e>la dibjnjdad de dios padre e dela nac'enc'ia
de iesu xp<ist>o salbador d<e>l mu<n>do e de su vida e de su pasion e dela su Resurec'ion e de
todo el fecho de santa m<ar>ja su madre e por q<ue> estos Rios q<ue> de suso te dixe non fue-
ron}
[fol. 70v]
{CB1.
Mas de cuatro por eso non fueron mas los evangeljstas de quatro e ante q<ue> los
evangeljstas nasc'iesen njn fablasen njn escrjbiesen lo q<ue> escrebieron ya figurado e-
nel c'ielo segund de suso hoyste q<ue>lo dixo el profeta san Juan enlas visiones q<ue>
viera e segund q<ue> desuso oyste las sus figuras demostraban cada vno d<e>llos
qual abia de ser e de qual materja de Razon avia de fablar
{RUB. % Capitulo jx. por q<ue> son los evangeljstas
quatro e non son mas o non son menos}
{IN2.} Dixo el disc'ipulo (^al) maestro pues me has d<i>cho por q<ue> son digo por q<ue> Razon son los
evangeljstas quatro dime por q<ue> Razon dieron a sant Ju<an> figura de agujla &
a san mateo figura de om<br>e con alas e a san marcos figura de leon e a san lucas figura
de toro: Ca como qujera q<ue>la vision digo q<ue> como qujer q<ue> estas anjmalias fuesen vistas
enel c'ielo enla visyon de ezechiel profeta e enla de san Ju<an> segun q<ue> me ya dexiste de suso
en njnguna de aquellas visiones non dize esta anjmalja es evangeljsta njn de fulana
por esto Ruego te q<ue> me digas por q<ue>las sen<n>alaron ansi: Respondio el maestro &
dixo mucho me encargas a mj de estas demandas con aquestas dema<n>das q<ue> me fa-
zes altas e gra<n>des para Responder aellas e q<ue> mejor maestro q<ue> yo avrja asaz q<ue>
fazer y mas pues q<ue> lo tu qujeres yo te Respondere lo mejor q<ue> pudiere e fazerlo
he por dos cosas la prjmera por te mostrar lo q<ue> se. la segunda por q<ue>lo tu aprendas
q<ue> veo q<ue> has vuen yngenjo e sotil para apre<n>der por e<n>de te digo ansi: que el
agujla ha ensi tres propiedades la prjmera q<ue> vuela mas alto q<ue>[ ]todas las otras la
segunda vey mas por el sol Rezio q<ue>[ ]todas las cosas teRenales e nos fallamos d<e>l
agujla q<ue> quando pone sus huebos enel njdo q<ue> los cabos mas agudos d<e>los huebos
pone contra do yazen las cabezas delos fijos estan tornados contra oriente: por
tal q<ue> ansy como nasc'en el sol enlas man<n>anas q<ue>[ ]luego los Rayos den por los
huebos en aquella parte q<ue> estan las cabec'as: E despues asi como el sol va
andando toda via en deRedor fasta q<ue> se pone asi torna el agujla los huebos e-
nel njdo sienpre de punta contra los Rayos del sol fasta q<ue> el sol es puesto
E esto te digo q<ue> faze alos huebos eso mjsmo faze alos hijos des q<ue> los a sacado
fasta q<ue> los crja mjentra los crja fasta q<ue> son grandes: E asi los abeza el padre
e la madre e por estas tres maneras q<ue> te ya he d<i>cho q<ue> hay enel agujla es[ ]a
san Ju<an> apostol y ebangelista. lo prjmero asi como el agujla vuela mas
alta me<n>te q<ue> todas las otras abes: vien ansj fablo mejor e mas alta me<n>te
q<ue> todos los otros ebangelistas njn los otros santos q<ue> fueron e por esto dize sant
agostin q<ue> si este san Ju<an> fablara mas escuro de quanto fablo q<ue> njnguna fuera
entendimj<ent><<o>> de om<br>e q<ue> lo pudiera entender nj supiese esponer q<ue> avn aq<ue>llo
q<ue> el dixo tan alta me<n>te fablo q<ue> ovieron allj mucho q<ue> disponer los santos
varones digo los santos dotores q<ue> despues d<e>l fueron: otro si como el agujla
vee mas clara me<n>te por los Rayos d<e>l sol c'ima q<ue> otra ave bien ansi este san
Juan vio mas clara me<n>te por los ojos de santidad e de venjnjdad los Rayos}
[fol. 71r]
{CB1.
del sol q<ue> son a semejanc'a de iesu xp<ist>o fijo de dios: y el sol es de dios padre
e por los Rayos vio el estado de iesu xp<ist>o enla cruz saljr dela llaga d<e>l su costado
sangre y agua: la qual cosa non vio njnguno de los otros apostoles Ca todos eran fuy-
dos sinon el q<ue> estaba ay y lo vio con sus ojos: E da testimonjo ende asi como aquel
que lo vio e por estos Rayos d<e>l sol jesu xp<ist>o que es hijo de dios vio el la dibjnidad de
dios padre enlas quel tiene ascondidas y hordenadas para mostrar las
en sus t<ien>pos e de todo esto q<ue> dios le qujso mostrar en su Rebelanc'ia escrjbio el (vn)
vn ljbro el qual es llamado apocaljsi: y este ljbro fizo el estando enel yglesia de paduos
La terc'era cosa es q<ue> asi como el agujla torna los (^h)cabos mas agudos delos sus hue-
bos contra los Rayos d<e>l sol esto mjsmo faze d<e>los sus fijos quando los a[ ]sacado d<e>los
huebos otro si san Juan por las palabras q<ue> el dixo e<n>los sus ljbros que[ ]el fizo
e por la vondad e santidad e virginjdad q<ue> enel ovo alunbro y endrec'o anos
los xpi<sti>anos fijos dela santa madre yglesia de dios q<ue> somos fijos de agujla
e desde san Juan q<ue> es n<uest>ro padre e asj como el agujla torna. a sus fijos los sus
ojos contra el sol vien ansi torna el a nos los fieles xpi<sti>anos por las sus es-
crjturas y por los sus evangeljos a conozer la divinjdad q<ue> ante no conoc'iamos
nj<n> podiamos tan derecha me<n>te conozer: otro si el agujla ha por natura q<ue> si en vna
cosa meten muchas pen<n>olas de buytres e de pabones e de ansares e de otras
aves quales qujer por vna pen<n>ola sen<n>era de agujla q<ue> echen enellas todas
seran comjdas las otras e la del agujla fincara sana bien asi hizo san Ju<an>
q<ue> porlas palabras q<ue> el dixo comjo e destruyo las setas malas q<ue> los herejes e
los judios dec'ian contraljdad sen<n>alada me<n>te contra la persona de iesu xp<ist>o fijo
de dios: E san (^marcos) [^<<mateos>>] puesto en forma de ome vien como el hera salbo que
tiene alas e la Razon por q<ue> el tiene esta figura es esta: por q<ue> este san mateos
enlos sus evangeljos fablo mas sen<n>alada me<n>te q<ue> los otros evangeljstas en
la generac'ion de santa m<ari>a otro si enla nasc'enc'ia de iesu xp<ist>o y en como qujso
tomar figura de om<br>e porla carne en q<ue> nasc'io figurado de santa marja su
madre E asj fablo en todo aq<ue>llo q<ue> acontesc'io en iesu xp<ist>o seyendo njn<n>o & <<a>>
santa marja su madre mas q<ue>los otros evangeljstas: san marcos a figura
de leon la Razon por q<ue> este san marcos fablo mas q<ue> los otros evangeljstas
dela Resurec'ion de iesu xp<ist>o que fue vna cosa muy espantosa e muy ma-
ravjllosa otro si fablo delos desiertos dela quaresma q<ue> jesu xp<ist>o tomo
E por q<ue> el leon es anjmalja muy espantosa e anda por los desiertos e por
las montan<n>as e da su bramjdo mucho espantoso segund q<ue> esta materja te ha ya
de suso dicho q<ue> tomo san marcos ensj e escrjbio en sus evangeljos
por esto le da figura de leon de mas asj como el leon es cruda aljman<n>a
fablamos deste san marcos en la leyda de su vida q<ue> fizo grand crue-
za contra si Ca el mesmo se tajo vn dedo d<e>la mano por tal de non ser ovispo}
[fol. 71v]
{CB1.
Ca tan grande voluntad abian las jentes d<e>lo fazer obispo q<ue> escusa q<ue>
pusiese por si non le valja nada: E diziendo q<ue> non era digno de su-
bir tan grand estado e desq<ue> vio q<ue> todo lo al non le valjo/ ovo con grand
cuyta a tajarse el dedo e con esto escapo q<ue>[ ]non le fizieron ovispo e asj
acabo su voluntad. san lucas a figura de buey por q<ue>los otros evan-
geljstas enla humjldad y en la virginjdad de santa marja e qua<n>-
do el escritura en fecho (de) (^sant) de iesu xp<ist>o y de santa marja su madre
todo lo escrjbio por boca de santa marja Ca ella demostro como fiziese
Ca san pablo apostol fizo a san lucas e mandole de[+]prender de santa ma-
rja e lo q<ue> dixe q<ue> (^el)lo escrjbiese e el asi lo fizo: E asi como sa<n> pedro fizo
evangeljsta a san mateos fizo san pablo a san lucas e todos los mas
evangeljstas q<ue> oyredes enla yglesja de santa m<ar>ja todos los escrjbjo
san Lucas & por estas Razones suso dichas lo pone en esta figura
{RUB. % Capitulo x. por q<ue> Razon ha san Ju<an>
figura de agujla e san marcos figura
de om<br>e con alas e sa<n> mateo figura d<e>leon}
{IN22.} Pregunto el disc'ipulo a su maestro e dixo fago me mucho marabillado de vna
cosa q<ue> veo q<ue>te qujero preguntar agora (^p)por q<ue> Razon a om<br>e mas mjedo de
andar de noche a tiniebra ensu cabo mas q<ue> otra criatura e veo muchas vezes
aves e muchas vestias e otros anjmales q<ue> mas andan de noche q<ue>de dia e non se
por q<ue> Razon es por ende me marabillo por q<ue> es Ruegote q<ue> me digas por q<ue> contesc'e
Respondio el maestro tu me feziste agora vna demanda q<ue> es grabe de asolber mas
q<ue>tu non cuydas: E me bas sosacando de vna en otra mas pues qujeres q<ue> te lo diga
qujero telo dezir por q<ue> es: tu debes saber q<ue> el alma de njnguna crjatura del
mundo non ha conoc'enc'ia de conozer el angel bueno q<ue> es esprjto e crjatura de dios
njn conozc'e el angel malo q<ue> es el diablo ynfernal salbo el alma d<e>l om<br>e q<ue> dios dio
entendimj<ent><<o>> y Razon: E conozer los vuenos angeles e los malos e conozer el mal y el
vien: E conozer aq<ue>llo por q<ue> ha de ser salbo/ o aq<ue>llo por que ha de ser perdida e
por estas cosas q<ue> te digo q<ue> el alma d<e>l ome a ensj e se teme e a muy gran mjedo de
andar de noche en su cabo ala tiniebla: por q<ue> sienpre cuyda q<ue> el diablo q<ue> anda
por engan<n>ar al om<br>e sele demuestra e se le de[+]para delante/ o c'erca d<e>l en alguna
figura q<ue> tomara para meterle mjedo y espantarle. E por esto cuyda (^me)meterle
en yeRo: E el alma d<e>l om<br>e ha por natura de cuydar en su muerte: otrosi en
las almas d<e>los om<br>es q<ue> murieron. E de todas estas cosas faze en ymaginac'ion en
sj mjsmo quando a mjedo asj de noche q<ue> topara a desora en aquel que Resc'ela
otro sy a mjedo por q<ue> el alma sabe q<ue> ha comjenc[']o e nunca ha fin cuyda el diablo
de la meter enel ynfierno E el alma Resc'ela se mucho d<e>l e por estas Razones toma
ella mayor mjedo en sj q<ue>las almas d<e>las otras crjaturas non cuydando sino en comer}
[fol. 72r]
{CB1.
y en beber aquello por q<ue> guarec'en e desnudar de vn lugar a otro las vnas bolando las o-
tras andando e desfazen crjar sus fijos e su generac'ion e non saben q<ue> es el angel bue-
no e el malo njn el malo Ca las sus almas asi como salen de sus cuerpos se desfazen e-
nel ayre q<ue> non fincan a vida e por ende njnguna cosa Resc'elan ellas tanto como caer en
mano de om<br>e a qujen dio dios sen<n>orio sobre todas las cosas d<e>l mundanales
otrosj an mjedo vnas de otras por la ljgereza e por la grandeza e por la sotileza
q<ue> han las vnas delas otras e por esta Razon ay dellas q<ue> por el esfuerc'o q<ue> an ensi andan
de dia e fuelgan de noche e otras q<ue> non osan andar de dia e estan todo el dia as-
condidas e andan de noche: y estos son los jabalis e el conejo y el Raposo e la nutra y el sapo
e las abes son estas E el buhu e la lechuza e el mochuelo y el cara(n)[u]o y el murc'iegano e la
gallina c'iega e de cada vna destas anjmaljas e destas abes q<ue> agora (^te)he contado han
ocasion en sy por que handan de noche e non de dia: E por q<ue> Razon es el jabalj q<ue> te dixe
de primero toda la noche anda e faze su c'ena e quando amanesc'e vase a echar muy lexos
en su cama por q<ue> yaga todo el dia escondido: E q<ue> los om<br>es non topen conel njn le fallen
e en gujsa se esconde q<ue>los monteros quando lo van a buscar non le fallarjan sj non
por el Rastro q<ue> faze con los pies por do pasa: E como ha los pies agudos e fen-
didos haze foyos con ellos: E por estas sen<n>ales q<ue> fallan los mo<n>teros conoc'en el
su Rastro: E los sabuesos q<ue>los mo<n>teros trae<n> como son ya vezados en conoc'er el Rastro
por el tirando por la traylla fasta q<ue> llegan a la cama q<ue> faze digo en q<ue> yaze e le-
vantando della muy amjdos d<e>l (^c)[^j]abalj gabalj q<ue> al su grado non lo fallarjan &
despues coRenle y matanle: los conejos salen a pazer de noche e de dia estan
ascondidos en sus cuebas con lo q<ue> de noche an comjdo: Ca ellos cuydan q<ue> por que
yazen e<n>sus cuebas q<ue> no<n> sabran d<e>llos parte los conejeros q<ue> saben las cuebas meten
dentro los furones e ponen las Redes a las puertas delos forados e fazen los saljr por
fuerc'a e caen en las Redes e ansi los toman los sapos non hosan andar de dia por que
son vestigos muy pesados e non han con q<ue> se defienden e por (natura) natura a el om<br>e
enojo del e por esto a el sapo grand mjedo q<ue> si el onbre lo falla q<ue> lo matara e por
esta Razon esta escondido de dia e anda de noche: Enla voz q<ue> da quando anda de
noche vuscando q<ue> coma saben los omes en q<ua>l lugar es y ban lo a buscar por el sonj-
do de la voz fasta q<ue> lo fallan e matanle: E quando el sapo es grande e muy en-
vejec'ido tiran le de la cabeza vna piedra q<ue> segund cuenta el ljbro en que fabla
d<e>las piedras q<ue> han muy grande virtud: El raposo es anjmalja q<ue> anda escon-
dida me<n>te e todo lo q<ue> el cac'a cac'alo a[+]Rebatado e por eso lo mas quel anda
es de noche Ca de noche asecha el enlas sendas por do atrabiesan las ljebres e los
conejos por tomar algunos dellos en q<ue> se c'ebe e de noche da el salto en las
vandas d<e>las perdizes q<ue> yazen dormje<n>do enlas senbradas e toma ende vna
o dos/ o aquellas q<ue> puede en q<ue> se c'eba E de noche entra en los corrales a matar
las ansares e las galljnas e corderos e cabrjtos q<ue> falla e pocas son las vega-
das q<ue> el se descubre de dia sj non es por dos cosas o topar onbre conel}
[fol. 72v]
{CB1.
por aventura nonse guardando el dello/ o por gran fanbre q<ue> aya yendo a
buscar q<ue> coma non podiendo tomar cac'a la noche antes Ca este Raposo es muy me-
drosa anjmalja de los om<br>es & de los canes q<ue> van en pos del e por eso anda
lo mas de noche q<ue> non de dia e todo su fuerc'o es huyr acogiendose alas cuebas
y engan<n>a los canes q<ue> ban en pos d<e>l e por eso anda mas de noche q<ue> non de dia &
muchas vezes acaesc'e yendo fuyendo e como ha el Rabo grande e velloso metelo
entre las piernas e finche lo de viedos e despues sacudelo contra los canes
q<ue> van en pos d<e>l e dales conello enlos Rostros y enlos ojos y en[+]vargales la vista
e con esta materja los parta de sj e des q<ue> se vbia quando qujere aRedrar
d<e>llos ascondese q<ue> le non pueden fallar e mete se en su cueba: E los cac'adores
sacanle dela cueba con gran fuego q<ue>le dan e con fumo e asi lo matan la nutria
ha sus cuebas en q<ue>se mete en Riberas d<e>lo<<s>> Rios E por q<ue> la su cac'a d<e>llas es na-
dando enel Rio tan vien sobre el agua pescando d<e>l pescado q<ue> enel Rio a-
lla temese q<ue> si los honbres la fallan de dia q<ue>la mataran: E por ende dia sien-
pre esta escondida ensu cueba e de noche sale a pescar en los pielagos d<e>l Rio
e va muy grandes tierras de vna Ribera a otra e mas faze la nutra que por
desmjntir el su Rastro q<ue>se non pueda fallar qua<n>do se va de noche de vna
Ribera a otra. atraviesa muchas vezes d<e>l vn camjno al otro las Riberas por do
va a pasar el agua desmje<n>te el Rastro q<ue> faze e pocos son los canes que
la sepan vien fallar por Rastro e por Razon: el q<ue> buen maestro es falla las
entradas e las saljdas d<e>l agua e va en pos ella fast(o)[a] do se enc'ieRa en la
cueba e desq<ue> viene su duen<n>o falla ladrando al can ala cueba de su boca
digo ala voca dela cueba: E disi su duen<n>o caba la cueba fasta q<ue> la toma
e muchas vegadas ay por q<ue> se allj siente cuytada consigo enel a-
gua e allj anda nadando todo lo mas so el agua e veenla los canes
cac'adores e echanle sus Redes d<e>llas dela Ribera ayuso e van leva<n>do
conla Red de vna a otra e conla grand cuyta q<ue>les dan los cac'adores caen
enlas Redes y sacanla enellas vibas: E delas aves q<ue>te dixe el buhu
(^y) el mocho es grand abe de cuerpo e como qujer q<ue> gran abe sea e Rec'ia
vola poco e los ojos muy grandes e mas fermosos q<ue> otra ave y estos
sus ojos son de tal natura q<ue> non puede v<er> conellos de dia tan bien como
de noche e por esta Razon esta escondido de dia e vuela de noche e de noche
cac'a aq<ue>llo q<ue> ha de comer e quando de dia se descubre a volar todas qua<n>-
tas aves ay en aq<ue>lla comarca todas vienen a ferjrlo por Razon d<e>los